فلزات سمی دسته وسیعی از عناصر هستند که اثرات مضری بر سیستم های بیولوژیکی و محیط زیست دارند. این فلزات به اشکال مختلف وجود دارند و قرار گرفتن در معرض آنها می تواند منجر به مشکلات شدید سلامتی شود. سمیت فلزی به اثر سمی‌برخی فلزات بر جانداران گفته میشود. بعضی از فلزات وقتی ترکیب محلول تشکیل می‌دهند، سمی می‌شوند. برخی فلزات دیگر هیچ نقش بیولوژیکی ندارند فلزات سمی میتوانند در اندام‌ها و ساختارهای بدن انسان قرار بگیرند و آنها را دچار اختلال کنند.
سرب
سرب یکی فلزات سمی است که در لوله های لوله کشی و خاک آلوده یافت میشود سرب‌عنصری سمی و شکل‌پذیر است، که دارای رنگ خاکستری کدر می‌باشد. هنگامی‌که تازه برش داده میشود نقره‌ای روشن و مایل به آبی است، اما اگر در معرض هوا قرار گیرد به رنگ خاکستری تیره در می‌آید. این ماده از رسانایی الکتریکی پایینی برخوردار است. سرب در میان عناصر پایدار دارای بالاترین عدد اتمی است.
- آسیب مغزی
- مشکلات رفتاری به ویژه در کودکان
- ناتوانی در یادگیری
کروم
کروم یک فلز سمی است که به دو شکل رایج وجود دارد: کروم شش ظرفیتی کروم سه ظرفیتی کروم شش ظرفیتی یک ماده سرطان زا برای انسان است و به طور گسترده در فرآیندهای صنعتی استفاده می شود. کروم سه ظرفیتی یک ماده مغذی ضروری برای بدن انسان است.
- مشکلات تنفسی
- آسیب به کبد و کلیه
- سرطان ریه
آلومینیوم
آلومینیوم ، اگرچه به اندازه برخی از فلزات ذکر شده سمی نیست، اما در صورت وجود در غلظت های بالا، می تواند اثرات مضری داشته باشد. این ماده در بسیاری از فرآیندهای تولید، افزودنی های غذایی و ضد تعریق ها یافت می شود. این فلز میل زیادی به اکسیژن دارد و هنگام قرار گرفتن در معرض هوا، یک لایه اکسید محافظ بر روی سطح تشکیل می‌دهد. آلومینیوم از نظر ظاهری، هم از نظر رنگ و هم از نظر توانایی زیاد در انعکاس نور، به نقره شباهت دارد
- آلزایمر
- اختلالات عصبی
نیکل
نیکل یک فلز سمی است که عمدتاً در تولید فولاد ضد زنگ، باتری ها و آبکاری الکتریکی استفاده می شود. فلزی مقاوم، چکش‌خوار، براق با ساختار بلورین و مکعبی‌شکل به رنگ سفید و نقره‌ای است. این عنصر پنجمین عنصر شایع روی زمین است و به‌طور گسترده‌ای در پوسته و هسته زمین شکل می‌گیرد
- بیماری پوستی
- اسیب رساندن به ریه
- سرطان ریه در صورت استنشاق گرد نیکل
مس و روی
مس و روی فلزات کمیاب ضروری هستند که در مقادیر کم برای عملکرد فیزیولوژیکی مناسب مورد نیاز هستند. مس فلزی با ویژگی‌های شکل‌پذیری و رسانایی گرمایی و الکتریکی بالا است و پس از نقره بالاترین رسانایی الکتریکی را دارد، ولی به دلیل قیمت مناسب این فلز، کمتر از نقره در سیم برق و … استفاده میشود. مس خالص، نرم و چکش‌خوار است و اگر از آن که در برابر هوای آزاد قرار دارد، به رنگ قرمز مایل به زرد است. روی فلزی است، به رنگ سفید متمایل به آبی است حین احتراق رنگ سبز براقی تولید می‌کند. روی بعد از آهن، آلومینیوم و مس چهارمین فلز مورد استفاده در دنیا می‌باشد.
- آسیب رساندن به کبد و کلیه
- مسمومیت ناشی از روی سبب ایجاد اختلال در جذب مواد مغذی میشود
کبالت
کبالت در محیط های صنعتی، باتری ها و دستگاه های پزشکی خاص یافت می شود. در حالی که در مقادیر کم برای سنتز ویتامین B12 ضروری است . کبالت فلزی شکننده و سخت و از لحاظ ظاهری شبیه آهن و نیکل است. نفوذ پذیری فلزی آن حدود دو سوم آهن است. این فلز به عنوان مخلوطی از دو آلوتروپ در محدوده دمایی گسترده وجود دارد کبالت فلزی با قدرت احیاکنندگی ضعیف است
- غلظت های بیش از حد می تواند منجر به بیماری های ریوی و قلبی شود.
آرسنیک
آرسنیک یک متالوئید سمی است که به طور طبیعی در پوسته زمین یافت می شود و از طریق فعالیت های صنعتی مانند معدن و ذوب در محیط منتشر می شود. آرسنیک به سه شکل زرد، سیاه و خاکستری یافت میشود.آرسنیک و ترکیبات آن به‌عنوان آفت کش بکار می‌روند: علف‌کش، حشره‌کش و آلیاژهای مختلف.آرسنیک جامد کووالانسی محسوب می شود.
- بیماری های قلبی عروقی
- انواع مختلف سرطان از جمله سرطان ریه
- مشکلات پوستی
کادمیوم
کادمیوم یک فلز بسیار سمی است که در باتری ها، رنگدانه های رنگ و دود سیگار وجود دارد. استنشاق دود کادمیوم یا بلع مزمن می تواند منجر به آسیب ریه، نارسایی کلیه و افزایش خطر سرطان شود. وجود این این فلز سمی برای کارگران صنایعی مانند باتری سازی و پالایش فلزات بسیار نگران کننده است زیرا طی بلند مدت آنها را از پای در می آورد.
- افزایش مبتلا به سرطان
- فراهم کردن خطر برای کارگران صنایع
جیوه
جیوه یکی دیگر از فلزات سمی است که به اشکال مختلف یافت می شود. از طریق فرآیندهای صنعتی در محیط منتشر می شود و می تواند در غذاهای دریایی، به ویژه ماهی های شکارچی تجمع یابد. قرار گرفتن در معرض جیوه بر سیستم عصبی تأثیر می گذارد و منجر به اختلالات عصبی، ضعف عضلانی و حتی مرگ می شود. زنان باردار به ویژه از آسیب پذیرترین افرادی هستند که میتوانند در معرض جیوه قرار گیرند و سلامتی خود و جنین را به خطر بیاندازند.
- ضعف عضلانی
- اختلالات عصبی
خطرات سمی فلزات از چه راهی وارد بدن انسان میشود؟
هوا
زمانی که در بزرگراه هستید به راحتی می‌توانید بوی دودی که در محیط وجود دارد را حس کنید. اما این میزان از آلودگی به اندازه آلودگی که کارخانجات ایجاد می‌کنند نیست. این روز‌ها فلزات سنگین در هوا پراکنده هستند و به وسیله جریان هوا و باد جابجا می‌شوند. سپس ذرات فلزات سنگین به وسیله باران از هوا به خاک و آب وارد میشود. این مسئله را می‌توانید از ایجاد شدن لکه‌هایی که بعد از بارش باران بر روی ماشین‌ها شکل می‌گیرند متوجه شوید.
آب
علاوه بر اینکه ذرات از طریق باران به داخل آب وارد می‌شوند. عوامل طبیعی مانند فرسایش خاک و یا عوامل غیرطبیعی مانند زباله‌های صنعتی و لوله‌کشی قدیمی باعث تاثیر روی آب می‌شوند. فلزات سنگین عناصر طبیعی هستند که به راحتی در آب حل می‌شوند. آب چاه‌ها دارای فلزات سنگین به میزان متفاوت است که شاید خطرناک نباشد. بیشترین دلیل آلودگی آب به صورت غیرطبیعی می‌باشد. زباله‌های ساختمانی، معدن‌کاری و تجهیزات الکترونیک بیشترین آلودگی‌های صنعتی هستند
غذا
در انواع غذاهای که استفاده می‌کنید ممکن است فلزات سنگین وجود داشته باشد. هوای آلوده که به طور مستقیم بر روی محصولات کاشته شده تاثیر می‌گذارد و همچنین خاک آلوده و آبیاری با آب آلوده راه‌های دیگری هستند که مواد غذایی و کشاورزی را به فلزات سنگین آلوده می‌کنند. گیاهان فلزات سنگین موجود در خاک را از طریق ریشه خود جذب می‌کنند. این بخشی از آلودگی می‌باشد. بخش دیگری از آلودگی متوجه کسانی است که در این زمین‌ها کار می‌کنند و با آلودگی موجود در خاک به‌طور مستقیم در ارتباط هستند.
راه های جلوگیری از مسمومیت
- شکسته شدن لامپ های جیوه ای و پخش شدن سریع جیوه و تنفس آن
- اگر کار شما شامل کارکردن با فلزات باشد، حتما مراقب باشید تا هنگام وارد شدن به خانه لباس تان از هرگونه پودر یا باقی مانده فلزی پاک کنید.
- از زندگی در مناطق نزدیک به کارخانه های صنعتی و کارگاه ها تا حد امکان پرهیز شود
- درصورت استفاده از آب چاه ، از میزان فلزاتی که از طریق خاک به آب وارد شده اطمینان حاصل کنید.
- اگر سیستم لوله کشی آب منزل قدیمی است، حتما آب آشامیدنی خود را با فرستادن به یک آزمایشگاه آنالیزی چک کنید و در صورت وجود عناصر فلزی در آب ، نسبت به تعویض لوله کشی خانه اقدام شود.
- گرد و خاک خانه خود را به حداقل برسانید چون قابلیت تجمع فلزات سنگین در گرد و خاک بسیار بالاست.
- منبع آلودگی و دور کردن آن از محیط شامل خانه، محل کار و .. است.
سخن پایانی
فلزات سمی دسته وسیعی از عناصر هستند که اثرات مضری بر سیستم های بیولوژیکی و محیط زیست دارند. این فلزات به اشکال مختلف وجود دارند و قرار گرفتن در معرض آنها می تواند منجر به مشکلات شدید سلامتی شود.برخی فلزات دیگر هیچ نقش بیولوژیکی ندارند فلزات سمی میتوانند در اندام‌ها و ساختارهای بدن انسان قرار بگیرند و آنها را دچار اختلال کنند.